Wybory samorządowe organizowane są raz na cztery lata. Oficjalna data wyborów samorządowych zostanie ogłoszona przez prezesa Rady Ministrów najwcześniej w lipcu 2014 roku. Jednak już teraz termin 16 listopada wydaje się być jedynym realnym terminem wyborów samorządowych w 2014 roku.
Wybory samorządowe w 2014 roku odbędą się po raz pierwszy na podstawie ustawy z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 112 z późn. zm.). Wskazana ustawa w sposób kompleksowy reguluje zagadnienia wyborcze. Zastąpiła dwa, obowiązujące dotychczas akty prawne, mianowicie: ustawę z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1190 z późn. zm.) oraz ustawę z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1191 z późn. zm.).
Termin wyborów
Zgodnie z wyżej wskazanymi regulacjami wybory samorządowe w 2014 roku odbędą się 16 listopada. Ustawa termin wyborów definiuje bowiem jako ostatni dzień wolny od pracy poprzedzający upływ kadencji rad. Ta kończy się 21 listopada. Nie jest to jeszcze oficjalny termin. Oficjalnie wybory zarządzane i ustalane są przez prezesa Rady Ministrów. Powinien to zrobić nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji. Zgodnie z kodeksem nastąpić to może najwcześniej 21 lipca, a najpóźniej 21 sierpnia. Premier ogłasza wybory w drodze rozporządzenia. Wraz z dniem wydania rozporządzenie o wyborach rozpocznie się oficjalna kampania wyborcza.
Okręgi jednomandatowe
Najbardziej rewolucyjna zmiana dotyczy wyborów samorządowych do rad gmin, które nie są miastami na prawach powiatu. Wprowadzono w nich okręgi jednomandatowe. Oznacza to, że w każdym okręgu wyborczym zostanie wybrany jeden radny. Wygra ten, który uzyska największą liczbę głosów. Hołduje to regule „zwycięzca bierze wszystko”. Wybory odbędą się więc przy zastosowaniu zasady większości względnej. W praktyce doprowadzi to do zwiększenia realnego wpływu wyborców na skład osobowy lokalnych władz.
Ważne: system jednomandatowych okręgów wyborczych obejmie wyłącznie gminy niebędące miastami na prawach powiatu.
Jak przebiegają wybory do rady gminy?
Rada to organ prawodawczy w gminie. Jej skład ustalają mieszkańcy w drodze powszechnego głosowania. Mało jednak kto wie jak organizowane są takie wybory oraz kto może ubiegać się o mandat radnego. Wybory do rady gminy są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. To, że wybory są powszechne oznacza, że mogą w nich brać udział wszyscy mieszkańcy danego obszaru. Bezpośredniość oznacza, że wyborca oddaje głos na konkretnego kandydata. Równe wybory to takie, w których każdy ma równą liczbę głosów.
Kto może wybierać?
Prawo do wybierania nazywa się inaczej czynnym prawem wyborczy. Ma je każdy pełnoletni obywatel polski mieszkający na terenie danej gminy. Pełnoletniość trzeba uzyskać najpóźniej w dniu wyborów. Osoba idąca do wyborów nie może być jednak:
- Pozbawiona praw publicznych wyrokiem sądu,
- Pozbawiona praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,
- Ubezwłasnowolniona orzeczeniem sądu.
Kto może być wybranym?
Prawo do bycia wybranym to bierne prawo wyborcze. O wybór na radnego może ubiegać się tyko obywatel Polski, który najpóźniej w dniu przeprowadzania wyborów uzyskał pełnoletniość. Musi on również zamieszkiwać na terenie danej gminy. O wybór nie może się natomiast starać osoba:
- Pozbawiona praw publicznych wyrokiem sądu,
- Pozbawiona praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,
- Ubezwłasnowolniona orzeczeniem sądu.
Jak zatem widać bierne prawo wyborcze podlega tym samym ograniczeniom, którym podlega prawo czynne. Można kandydować jednocześnie tylko do jednej rady.
Przebieg wyborów
Datę wyborów do rady gminy wyznacza Prezes Rady Ministrów. Zarządza się je najpóźniej na 30 dni przed końcem kadencji poprzedniej rady na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni po upływie kadencji rady.
Głosowanie odbywa się w lokalach obwodowych komisji wyborczych między godziną 6 a 20. Przed rozpoczęciem głosowania komisja sprawdza czy urna jest pusta a następnie pieczętuje ją.
Każdy wyborca przystępując do głosowania musi przedstawić komisji dowód osobisty lub inny dokument stwierdzający tożsamość (np. paszport). Następnie wyborca otrzymuje kartę do głosowania. Odbiór karty kwituje komisji wyborczej. Następnie z kartą do głosowania udaje się do miejsca zapewniającego tajność głosowania, a znajdującego się w lokalu wyborczym. Wyborca bowiem nie może opuścić lokalu wyborczego wraz z kartą do głosowania. Po zaznaczeniu odpowiedniego nazwiska należy kartę do głosowania wrzucić do urny.
Niezwłocznie po zakończeniu wyborów obwodowa komisja ustala ich wyniki.